रुग्णांना लाफिंग गॅस देऊन अनेकांचे दात विनासायास उपटणाऱ्या डॉ. वेल्सला वाटलं की जोपर्यंत आपल्या संशोधनावर एखादा मान्यवर कौतुकाची मोहोर उमटवत नाही, तोपर्यंत आपल्याला फारशी प्रसिद्धी मिळणार नाही. यासाठी त्याच्यापुढे बॉस्टनमधला सुप्रसिद्ध डॉक्टर जॉन वॉरेनचं नाव होतं. वॉरेनपर्यंत पोहोचण्यासाठी वेल्सनं आपला विद्यार्थी आणि आता सगळ्यांशी अतिशय धूर्तपणे गोडी गुलाबीचे संबंध ठेवणाऱ्या आणि दंतवैद्यकाचं काम करणाऱ्या विल्यम […]

1840 सालाच्या अगोदर चक्क माणसांचे हातपाय बांधून शस्त्रक्रिया केल्या जात. त्यावेळी रुग्ण गुरासारखा ओरडे; कित्येकदा तो मरेही. किंबहुना शस्त्रक्रियांमध्ये होणाऱ्या वेदनाच इतक्या भयानक असायच्या की रुग्ण शस्त्रक्रिया न करुन घेता झालेल्या संसर्गामुळे किंवा आजारामुळे मरायचा मार्ग अनेकदा पत्करे! पूर्वीपासून वेदना कमी करण्यासाठी उपाय नव्हतेच असं नाही. मँड्रेक्स नावाची वनस्पती, अफू, कोकेन, मॉर्फिन वगैरेंचेही थोडेफार प्रयोग

वैद्यकशास्त्राचा इतिहास भयावह कथांनी भरलेला आहे. रेबीज किंवा हायड्रोफोबिया या आजाराचंच उदाहरण घ्यायचं झालं तर अगदी अलीकडच्या काळापर्यंत या आजारामुळे १००% लोक मृत्यूमुखी पडत होते. पिसाळलेला कुत्रा चावल्यानंतर रुग्णाला काही दिवसांत कणकण येणं, भूक न लागणं, डोकेदुखी, मुंग्या येणं अशी लक्षणं दिसायला लगायची. त्यानंतर त्याला चाव्याच्या ठिकाणी वेदना व्हायला लागायच्या. यानंतर तो अस्वस्थ होणं, एका

प्राण्यांच्या आणि माणसांच्या शरीरातला रक्ताचा प्रवास याची देही याची डोळा पाहण्याची विलक्षण उर्मी ज्याला स्वस्थ बसू देत नव्हती असा विल्यम हार्वे (१ एप्रिल १५७८ -३ जून १६५७) नावाचा वैद्यकाचं शिक्षण घेणारा विद्यार्थी १५९९ पासून इटलीतल्या पडुआ विद्यापीठात शरीरशास्त्र आणि सर्जरी यांचे प्रयोग करत होता. ‘रक्त हृदयातून सोडलं जातं आणि ते चक्राकार पद्धतीनं शरीरात फिरत असतं’

माणसाचा मृतदेह बघून कधी कुणाला आनंद होईल का? पण असा आनंद होणारा अँड्रियस व्हेसॅलियस (1514-1564) या नावाचा एक अजब माणूस खरंच होऊन गेला ! वैद्यकशास्त्राचा अभ्यास करण्यासाठी व्हेसॅलियसनं आपल्या वयाच्या 18व्या वर्षी ब्रसेल्स हे आपलं जन्मगाव सोडलं आणि पॅरिस गाठलं. तिथं त्याला शिकवायला सिल्व्हियस नावाचा गेलन या महान डॉक्टरचा शिष्य होता. सिल्व्हियसचा अर्थातच गेलनच्या तत्वांवर

एकोणिसावं शतक संपत आलं तेव्हा सगळीकडेच; विशेषत: युरोप, अमेरिका या ठिकाणी उद्योगांचं वारं वहायला लागलं होतं. इतर अनेक उद्योगांप्रमाणे कपड्यांना कृत्रिमरीत्या रंगवता येईल का यावरही वैज्ञानिक काम करत होते. त्याच वेळी पॉल अर्लिच हा वैद्यकाचा विद्यार्थी आपल्या प्रोजेक्टसाठी विषय शोधत होता. त्यावेळी कपड्यांना रंग देण्यासाठी अ‍ॅनिलिन डाय या नव्या कृत्रिम रंगाचा शोध लागला होता. हा

आपण खाल्लेल्या अन्नाचं पचन होतं म्हणजे नेमकं काय होतं हा प्रश्न माणसाला मागची कितीतरी शतकं सतावत होता. एकोणिसाव्या शतकापर्यंत आपल्या पोटात काही अ‍ॅसिड्स असतात आणि काही पाचक रस असतात. त्यांच्यामुळे अन्न पचतं हे माहित झालं होतं. अन्नपचन कसं होतं या समस्येची उकल होण्याच्या इतिहासातली महत्वाची पण चमत्कारिक घटना एकोणिसाव्या शतकात घडली. त्याची ही गोष्ट !६

वैद्यकाच्या इतिहासात ‘ब्लडलेटिंग’ म्हणजे ‘रक्त वाहू देणं’ हा कोणत्याही रोग्याला बरं करण्यासाठी डॉक्टर मंडळींकडून केला जाणारा प्रथमोपचार होता आणि हा उपाय इतका क्रूर आणि भयंकर होता की त्यातून त्या रोग्याचा रोग बरा होणं हा निव्वळ अपघातानं घडलेला योगायोग असायचा. नाहीतर बऱ्याचदा अशी माणसं रोगापेक्षा या अघोरी उपचारानंच दगावायची.ब्लडलेटिंगमुळे रोग्याला आराम पडतो हे माणसाला का आणि

काही कापल्यावर, पडल्यावर, लागल्यावर एखादी लहानशी जखम झाली तर आज आपल्याला त्यात काही विशेष वाटत नाही. पण दोनशे वर्षांपूर्वी अशी जखम मृत्यूचं कारण होऊ शकायची. पण हे समजणं त्याकाळी अवघड होतं. त्याच वेळी पारतंत्र्यात असलेल्या हंगेरीतला एक तरूण डॉक्टर आपल्यावर राज्य करणाऱ्या ऑस्ट्रियामध्ये काम करताना संसर्गजन्य रोगांच्या मुळाशी जाऊन त्यांचं कारण शोधणार होता. त्याचं नाव

०१ विचित्र वैद्यक – प्रस्तावना (१७११२२)(८०५)वैज्ञानिक संशोधन ही एक अजबच गोष्ट आहे. त्यामध्ये शोधायला गेलो एक आणि हाती लागलं भलतंच असं अनेकदा होतं. जिथे जिथे माणसानं आपलं कुतुहल जागं ठेवून निरीक्षण केलं तिथे तिथे त्याला काहीतरी नवीन सापडलं आहे. विश्वाचं रूप जसं अचाट आणि अगाध आहे तसं माणसाचं शरीर आणि मन हीसुद्धा माणसासाठी कोडीच आहेत.